ตำนานเมืองล่ม: ภูมิปัญญากับการสื่อความหมายด้านธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

Abstract

          บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อเสนอมุมมองที่ว่าด้วยการศึกษาภูมิปัญญาในการอธิบายที่มาของสถานที่ชื่อบ้านนามเมือง กับการสื่อความหมายด้านธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในวรรณกรรมตำนานเมืองล่ม การศึกษาตำนานเมืองล่มในครั้งนี้ ผู้เขียนได้เลือกตำนานที่ปรากฏแนวคิดเกี่ยวกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมีบทบาทสำคัญในการให้ความรู้ ความคิด และความรู้สึกต่อมนุษย์ทั้งหลาย

          ผลการศึกษา พบว่า ตำนานเมืองล่ม แสดงให้เห็นถึงการเชื่อมโยงระหว่างตำนานกับชื่อบ้านนามเมืองด้วยกลวิธีและเนื้อหาของเรื่องเล่าผ่านตำนานสถานที่ ซึ่งการอธิบายที่มาของสถานที่ล้วนแสดงให้เห็นภูมิปัญญาของชาวบ้านที่ส่งสารความรู้ผ่านการอธิบายด้วยการเล่าเรื่อง ที่มีการประกอบสร้างความหมาย ตำนานจึงไม่ใช่เรื่องเล่าประโลมโลก แต่เป็นตัวแทนแสดงให้เห็นถึงวิธีคิดของคนในท้องถิ่น นอกจากนี้เนื้อหาในตำนานเมืองล่มยังสะท้อนให้เห็นถึงความขัดแย้งระหว่างอำนาจเหนือธรรมชาติกับมนุษย์ ซึ่งอำนาจเหนือธรรมชาติดังกล่าวนั้นจะเป็นผู้ลงโทษเมื่อมนุษย์ประพฤติไม่เหมาะสม และทำผิดต่อสิ่งเหนือธรรมชาติ ธรรมชาติจึงลงโทษด้วยการบันดาลให้เกิดน้ำท่วม ถือเป็นปรากฏการณ์ทางความคิดของมนุษย์ที่มีต่อภัยธรรมชาติ โดยการอธิบายปรากฏการณ์ธรรมชาติด้วยวิธีการนำเอาสิ่งเหนือธรรมชาติเข้ามาประกอบให้เป็นเหตุเป็นผลกัน