พื้นที่ความเชื่อในโลกสมัยใหม่: ตัวตนใหม่ของผู้หญิงชนชั้นกลางที่ทำงานนอกบ้าน

Abstract

บทความนี้มุ่งพิจารณาปรากฏการณ์การเกิดขึ้นของลัทธิพิธี ศาสนปฏิบัติ และการร่วมกิจกรรมทางพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อต่างๆของผู้หญิงชนชั้นกลางที่ทำงานนอกบ้าน อาทิ การสมัครเข้าเป็นสมาชิกลัทธิพิธีแบบใหม่ (New Cult) ความนิยมในการเข้าคอร์สปฏิบัติธรรมนั่งสมาธิ ซึ่งมีแนวโน้มว่าจะมีมากขึ้นในวิกฤติของโลกในยุคปัจจุบัน บทความนี้พิจารณาศึกษาจากการเกิดลัทธิพิธีใหม่ๆ ในพื้นที่ลำปางจำนวน 5 ลัทธิ (ลัทธิพิธีอนุตรธรรม ลัทธิพิธีโซกะกาไก ลัทธิพิธีโยเร ลัทธิพิธีธรรมกาย และลัทธิพิธีบ้านสวนพีระมิด) เพื่อเป็นภาพแทนที่ทำให้เห็นถึงปรากฏการณ์ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในสังคมไทยในปัจจุบัน (ทศวรรษ 2550) แสดงให้เห็นว่าพื้นที่ทางธรรมกำลังเปลี่ยนผ่านไปสู่ “ศาสนาของฆราวาส” พื้นที่ทางศาสนาและความเชื่อถูกนำไปประยุกต์กับสังคมและวัฒนธรรมมากขึ้น ในบทความนี้จึงพยายามนำเสนอให้เห็นถึงการนิยามความหมายใหม่ของพื้นที่ทางศาสนาต่อผู้หญิงชนชั้นกลางที่มีโอกาสได้ทำงานนอกบ้าน ในฐานะฆราวาสที่มีมิติเชื่อมโยงกับทางโลกย์มากขึ้น

          นอกจากนั้น บทความชิ้นนี้พยายามวิเคราะห์ให้เห็นถึงพลังของพื้นที่ทางธรรมที่เกิดขึ้นในสมัยใหม่ที่มีอิทธิพลต่อผู้หญิงชนชั้นกลางที่ทำงานนอกบ้าน ในขณะเดียวกันผู้หญิงชนชั้นกลางที่ทำงานนอกบ้าน ก็นิยมนำเอาความเชื่อทางศาสนาใหม่ๆ เหล่านี้มาเป็นกรอบวิธีคิดในการดำรงชีวิตของตนเองให้สอดคล้องกับบริบทความเปลี่ยนแปลงด้านเศรษฐกิจและสังคมในปัจจุบันท่ามกลาง “สังคมอุดมความเสี่ยง” การเข้าสู่พื้นที่ลัทธิพิธี จึงกลายเป็นเครื่องมือกู้วิกฤติอัตลักษณ์ของผู้หญิงชนชั้นกลางที่ทำงานนอกบ้าน ช่วยสร้างความเชื่อมั่นต่อความสำเร็จในชีวิตตามระบบคุณค่าใหม่ในสังคมไทย อนึ่ง คำสอนและวัตรปฏิบัติจากพื้นที่ดังกล่าวกลายเป็นกรอบคิดที่ควบคู่ไปกับการใช้ชีวิตของมนุษย์อย่างไม่สามารถแยกจากกันได้ สะท้อนให้เห็นว่ามันมีความเลื่อนไหลระหว่างพื้นที่ทางธรรมและพื้นที่ทางโลกย์ได้เสมอ  

ลัทธิพิธี, ความเชื่อ, ผู้หญิงชนชั้นกลาง, ผู้หญิงทำงานนอกบ้าน